NEWS! EKSPERTYZA AMERYKANSKIEGO RABINA ws. JEDWABNEGO

Ofiary Jedwabnego należy ekshumować i ponownie pochować na pobliskim cmentarzu żydowskim lub w państwie izraelskim. Z wielu rozważanych przez nas źródeł jasno wynika, że nie jest to tylko opcja halachiczna, ale fundamentalne zobowiązanie.

• Rabin Joseph Polak jest adiunktem prawa Katedry Zdrowia w Boston University School of Public Health, Hilel Rabbi na Boston University i przewodniczącym Komitetu Halacha w Boston Bet Din.[Ichnym Sądzie Rabinicznym]

TRADITION: A Journal of Orthodox Jewish Thought Winter 2001 Vol. 35 No. 4

EKSHUMACJA “SĄSIADÓW”: HALACHICZNE PYTANIE

Rabbi Joseph Polak / Wyciąg z “ekspertyzy rabinicznej”

In July, 1941, some 1600 men, women and children, comprising almost the entire Jewish population of the Polish town of Jedwabne, were murdered. Some were beaten to death, some bludgeoned, some knifed, and some beheaded. Most, however, were herded into a barn owned by one Bronislaw Szleszynski where, after the kerosene had been poured and the doors sealed, they were burned to death.  

What is considered remarkable about this sorry chapter of the Holocaust is that it was not the Germans who perpetrated this slaughter, but the town's Polish citizenry. In a new book, the historian Jan Gross documents this assertion from diaries and trial records, and in so doing destroys a myth enjoyed until recently by many Poles: that they, like the Jews, were merely victims of the Nazis.2 The Polish government, in shocked reaction to Gross' book, ordered some preliminary exhumations at Jedwabne to see if he could really have been correct. 

W lipcu 1941 r., w Jedwabnem zamordowano około 1600 mężczyzn, kobiet i dzieci, obejmujących prawie całą żydowską ludność polskiego miasta. Niektórych maltretowano bijąc na śmierć, innych okaleczono nożem, a jeszcze innym ścięto głowę. Większość jednak wypędzono do stodoły należącej do Bronisława Śleszyńskiego, gdzie po podlaniu naftą i po zamknięciu wrót podpalono, spalając ofiary żywcem.

To, co jest niezwykłe w tym tragicznym rozdziale Holokaustu, to fakt, że to nie Niemcy dokonali tej rzezi, ale polscy obywatele miasta. W nowej książce historyk Jan Gross dokumentuje twierdzenie na podstawie dzienników i protokołów procesowych, niszcząc w ten sposób mit, którym do niedawna cieszyło się wielu Polaków: że oni, podobnie jak Żydzi, byli jedynie ofiarami nazistów. Polski rząd zszokowany relacjami z książki Grossa zarządził wstępną

ekshumacje w Jedwabnem, aby sprawdzić, czy Gross rzeczywiście ma rację.

On July 10, 2001, the President of Poland, Aleksander Kwaśniewski, in a ceremony at Jedwabne, apologized for the massacre, and in so doing, accepted Polish responsibility for what happened.

Because there are also intimations that the revelation about Jedwabne is only the tip of the iceberg, a piece of Polish identity has started to unveal, and, in the language of a Polish friend, "there exists no psychiatric couch large enough to help Poles come to terms with the fact that the Poles were perpetrators and not just victims of the Holocaust."

One of the groups that had representation, though not participation, at the preliminary exhumations conducted at Jedwabne, was Physicians for Human Rights. A recipient of the 1997 Nobel Peace Prize, the Boston-based organization has done forensic exhumations that have successfully resulted in the trials and subsequent prosecutions of war criminals. In exploring the question of doing further exhumations in Jedwabne, Physicians for Human Rights approached some Polish rabbinical leaders and were told to forget it: exhumation is

absolutely forbidden according to Jewish law. 

10 lipca 2001 roku Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski podczas uroczystości w Jedwabnem przeprosił za masakrę, a tym samym przyjął odpowiedzialność Polski za to co się stało [jako za fakt].

Ponieważ pojawiają się też przesłanki, że rewelacje o Jedwabnem to tylko wierzchołek góry lodowej odsłaniający fragment nieznanej dotąd polskiej tożsamości, mówiąc językiem polskiego przyjaciela, „nie ma wystarczająco wielkiej sofy psychiatrycznej, która  pomogłaby Polakom przyjąć i pogodzić się z faktem, że Polacy byli sprawcami, a nie tylko ofiarami Holokaustu ”.

Jedną z grup, która była reprezentowana, choć nie brały udziału, we wstępnych ekshumacjach prowadzonych w Jedwabnem, byli„Lekarze na rzecz praw człowieka”. Organizacja z siedzibą w Bostonie, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla z 1997 roku, która przeprowadzała ekshumacje kryminalistyczne, które z powodzeniem kończyły się procesami, a następnie ściganiem zbrodniarzy wojennych. 

Badając kwestię dalszych ekshumacji w Jedwabnem, „Lekarze na rzecz praw człowieka” zwrócili się do niektórych polskich rabinów w sprawie ekshumacji, ale kazano im o tym zapomnieć:  bo zgodnie z prawem żydowskim ekshumacja jest absolutnie zabroniona.
 

Some of the professional leaders of  Physicians for Human Rights who are informed and committed Jews were startled by the opinion. The organization subsequently approached me to see whether such a ruling was halachically accurate. 

"Physicians for Human Rights," they wrote me, "has as its agenda the exhumation, examination and reburial of individuals and mass graves in the case of war crimes,"

1. in order to determine and expose the truth regarding war crimes, crimes against humanty and genocide;

2. to provide critical physical evidence for prosecutions; our forensic scientists have testified for the prosecution in major cases before the International Criminal Tribunals for Rwanda and the former Yugoslavia, and the forensic evidence is an important part of the trial;

3. to identify remains and return bodies to families for proper reburial, which allows families to know the fate of their loved one and to grieve, and

4. to deter future crimes (admittedly harder to prove).

Niektórzy profesjonaliści, liderzy i członkowie organizacji „Lekarze na rzecz praw człowieka”, którzy są zaznajomieni i zaangażowani w życie Żydów, byli zaskoczeni tą opinią. Organizacja ta zwróciła się następnie do mnie, aby sprawdzić, czy takie orzeczenie jest halachicznie trafne.

„Lekarze na rzecz praw człowieka”, napisali mi, „mają na celu ekshumację, badanie i ponowne pochowanie osób i masowych grobów w przypadku zbrodni wojennych”.

1. w celu ustalenia i ujawnienia prawdy o zbrodniach wojennych, zbrodniach przeciwko ludzkości i ludobójstwie;

2. dostarczenia krytycznych dowodów fizycznych na potrzeby ścigania; ich  naukowcy zajmujący się medycyną sądową składali zeznania w głównych sprawach przed Międzynarodowymi Trybunałami Karnymi dla Rwandy i byłej Jugosławii, a ich zeznania były ważną częścią tych procesów;

3. identyfikowali szczątki i zwrócali ciała rodzinom w celu właściwego ponownego pochówku, co pozwoliło rodzinom poznać los ukochanych osób, aby mogły one opłakiwać los swoich bliskich, oraz

4. aby odstraszać przyszłe przestępstwa (coraz trudniejsze do udowodnienia).

Can it be, this group wanted to know, perhaps for the Jedwabne case, perhaps for broader considerations, that Jewish law would not support such work in the interest of justice and moral accountability? Can it be that the Polish rabbinical leaders are correct?

In the  pages that follow, the argument presented will attempt to show that the tradition, by and large, believes that it is not only appropriate but also obligatory to reinter someone buried in an inappropriate grave. Drawing on pivotal responses ranging from antiquity through modern times, I hope to demonstrate that these considerations clearly apply to the martyrs of J edwabne, and that any ruling prohibiting exhumation and reinterment in J edwabne misrepresents the tradition. My task will thus be to set the record straight, clarifying exactly why we are halackally obligated to move the remains of these martyrs to a Jewish cemetery and bestow on them the dignity of a Jewish buriaL. I will conclude by suggesting why these halakc considerations also articulate a symbolically appropriate response to the violations of the Holocaust. 

Whie the responsum elaborated in these pages is meant to address Physicians for Human Rights' broader questions, since this is to be an essay and not a book, the reply is limited to the reality and situation at Jedwabne itself. If a question of this sort arises again, as it surely will in the wake of current terrorism, then while ths article may be used for guidance in framing the new issues, its conclusions should not be used for anything other than resolving the question of exhumation and reinterment specifically at Jedwabne. 

Czy to możliwe, grupa ta chciała wiedzieć, być może z powodu sprawy Jedwabnego, być może dla szerszych rozważań, że prawo żydowskie nie popiera takich działań w interesie sprawiedliwości i odpowiedzialności moralnej?  Czy to możliwe, że przywódcy, rabini polscy, mają rację?

Na następnych stronach przedstawione zostaną argumenty będące próbą wykazania, że ​​tradycja w zasadzie uważa, że ​​ponowne pochowanie osoby pochowanej w niewłaściwym grobie jest nie tylko właściwe, ale także obowiązkowe. Czerpiąc z kluczowych odpowiedzi, od starożytności po czasy współczesne, mam nadzieję wykazać, że te rozważania wyraźnie odnoszą się do męczenników z Jedwabnego i że wszelkie orzeczenia zakazujące ekshumacji i ponownego pochówku w Jedwabnem wypaczają tradycję. Moim zadaniem będzie więc wyjaśnienie sprawy, wyjaśnienie dokładnie, dlaczego jesteśmy heliakalnie zobowiązani do przeniesienia szczątków tych męczenników na cmentarz żydowski zgodnie z tradycja i godnościa żydowskiego pochówku. Na zakończenie sugeruje, że te halachiczne rozważania symbolicznie są również właściwą odpowiedzią na w odniesieniu do innych przestępstw czasów  Holokaustu.

Chociaż responsum zawarte na tych stronach ma na celu odniesienie się do zagadnień szerszych niż tylko te zawarte w pytaniach “Lekarzy na rzecz Praw Człowieka”, skoro jednak ma to być esej, a nie książka, odpowiedź ogranicza się jednak do rzeczywistości i sytuacji samego Jedwabnego. Jeśli ponownie pojawi się tego rodzaju kwestia, co zapewne nastąpi przy obecnym terroryzmie, to o ile artykuł ten może posłużyć jako wskazówka przy formułowaniu nowych zagadnień, to jego konkluzje nie powinny służyć do niczego innego niż rozstrzygnięcie kwestii ekshumacji i ponownego pochówku ofiar w Jedwabnem.

A subtext of this article, integral to its central argument, is a study in halakhic theory which addresses the following question: To what extent can rabbinic (or spiritualistic) assertions which are outside the realm of human experience become the building blocks of binding halakc practice? The case the author attempts to make in the pages that follow, exclusively from the claim that the dead can feel things, is that they cannot.

Podtekstem tego artykułu, integralnym z jego głównym argumentem, jest studium teorii halachicznej, które odpowiada na następujące pytanie: W jakim stopniu twierdzenia rabiniczne (lub spirytualistyczne), które są poza sferą ludzkiego doświadczenia, mogą stać się budulcem blokującym obowiązujące praktyki halachiczne? Wniosek, który autor usiłuje przedstawić, wynika wyłącznie z twierdzenia, że umarli mogą czuć rzeczy, nawet jeśli tego nie mogą.
 

- I  -

There is much in halakhic literature to suggest that exhumation and reinterment are issues that Jewish communities throughout the world regularly faced for over 1500 years. A particularly rich vein of responsa on these topics begins in the sixteenth century and continues into modern times. These responsa, for the most part, use as their point of departure neither the Talmud, the Gaonic writings, nor the writings of Maimonides, but the later Shulhan Arukh. In our attempt to mine their consequences we will begin where these responses are: with the words of the Shulhan Arukh, and its precursor, Tur, with reversions to earlier sources only when these are necessary to explicate the argument. Tur begins by quoting almost literally a passage from the Jerusalem Talmud: 

We may not transfer remains  from grave to grave, even where such a move is from a less to a more prestigious burial spot. A lateral move to a comparatively prestigious grave is equally forbidden, as certainly is the case from a more to a less prestigious location.  Yet we are permitted to re enter someone "into his own'' (betokh shelo). Here considerations of prestige are subsumed, and for "into his own" one is even permitted to reenter the met to a less prestigious spot.What, then, is "into his own''?[....]

Literatura halachiczna wskazuje wielokrotnie na to, że ekshumacja i ponowny pochówek były problemami, z którymi społeczności żydowskie na całym świecie borykały się regularnie od ponad 1500 lat. Szczególnie bogate rozważania na te tematy zaczynają się w XVI wieku i trwają one do czasów współczesnych. W większości przypadków punktem wyjścia tych responsów nie są Talmud, pisma Gaonic, ani pisma Majmonidesa, lecz późniejszy Shulhan Arukh. Próbując wydobyć ich konsekwencje, nasze rozważania zaczniemy od słów Shulhan Arukh i jego poprzednika, Tur, cofając się do wcześniejszych źródeł tylko wtedy, gdy są one konieczne do wyjaśnienia argumentu. Tur zaczyna niemal dosłownie cytując fragment z Talmudu Jerozolimskiego:

Nie możemy przenosić szczątków z grobu do grobu, nawet jeśli taki ruch odbywa się z mniej do bardziej prestiżowego miejsca pochówku. Zabroniona jest również przeprowadzka z mniej do stosunkowo bardziej prestiżowego grobu, jak z pewnością ma to miejsce w przypadku bardziej do mniej prestiżowej lokalizacji.

Ale wolno nam przenieść kogoś „do jego własnego" (betokh shelo). Tutaj podporządkowuje się to względem prestiżu, a dla „jego własnego" wolno nawet przenieść “ the met” w mniej prestiżowe miejsce. Czym więc jest to „jego własne”? […]

[page 26] We honor the met by extending to his remains the values and wishes he expressed when still alive.  Hakham Tsevi, as we will see below, offers a remarkable talmudic source supporting this interpretation.

We return to our reading of Tur. Rav Yosef Karo, in his commentary on Tur, extends the list of exceptions permitting reinterment, based on the rulings of a range of earlier scholars: 

1. A met may be exhumed for the purpose of reinterment in the land of IsraeL. 

2. A metmay be reinterred if the initial grave was intended as temporary. 

3.A met may be reinterred from an existing grave if it is located in an unsupervised area where there is danger of grave robbing or there is a flooding problem. 

4. If a grave is found in an unusual place (outside a cemetery) (kever ha-nimtsa), the met may be reinterred in a Jewish cemetery. 

5. Except for the purpose of reinterment in Israel, a met may not be moved from cemetery to cemetery. 

6. It is forbidden to move (le-haziz) a metonce the grave has been filed with earth (nistam ha-golefj, even if to better establish the identity of the met. 

7. If someone asks that he initially be buried at home and that his remains be moved later on to a cemetery, "then it is a mitzva to fulfill his request."

[str. 26] Czcimy “the met”, obejmując jego szczątki życzeniami i wartościami, które wyraził za życia. Hakham Cwi, jak zobaczymy poniżej, oferuje niezwykłe źródło talmudyczne wspierające tę interpretację.

Wracamy do naszej lektury Tur. Rav Yosef Karo, w swoim komentarzu do Tura, rozszerza listę wyjątków pozwalających na ponowny pochówek, oparty na orzeczeniach szeregu wcześniejszych uczonych:

1. “A met” może zostać ekshumowany w celu ponownego pochówku na ziemi izraelskiej.

2. “A met” można pochować ponownie, jeśli pierwotny grób miał być tymczasowym.

3. “A met” można przenieść z grobu istniejącego, jeżeli znajduje się on w miejscu nienadzorowanym, gdzie istnieje niebezpieczeństwo rabunku grobu, lub występuje problem powodzi.

4. W przypadku znalezienia grobu w nietypowym miejscu (poza cmentarzem) (kever ha-nimtsa), zmarłego można ponownie pochować na cmentarzu żydowskim.

5. Z wyjątkiem w celu ponownego pochówku w Izraelu, zmarłego nie można przenosić z cmentarza na cmentarz.

6. Zabrania się przemieszczania (le-haziz) “the met”, gdy jego grób został wypełniony ziemią (nistam ha-golefj, nawet w celu lepszego ustalenia tożsamości “the met”).

7. Jeśli ktoś prosi, by początkowo pochowano go w domu, a później jego szczątki przenieść na cmentarz, „spełnienie jego prośby jestmitzva”.
 

- IV -

We are now ready to draw some conclusions. 

The victims of Jedwabne should be exhumed and reinterred, either in the nearby Jewish cemetery or in the State of IsraeL. That this is not merely a halakhic option but a fundamental obligation is perfectly clear from many of the sources we have considered. R. Karo says it in his commentary on Tur, and he repeats it in the Shulhan Arukh under the discussion of metei mitsva buried within sight of the Jewish cemetery. Hakham Tsevi says it explicitly in permitting the reinterment of a child, [page 37] as does Hatam Sofer when discussing the reinterment of the Viennese victims of the cholera plague. 
 

Jesteśmy teraz gotowi do wyciągnięcia pewnych wniosków.

Ofiary Jedwabnego należy ekshumować i ponownie pochować na pobliskim cmentarzu żydowskim lub w państwie izraelskim. Z wielu rozważanych przez nas źródeł jasno wynika, że nie jest to tylko opcja halachiczna, ale fundamentalne zobowiązanie. R. Karo mówi to w swoim komentarzu do Tura i powtarza to w Shulhan Arukh podczas dyskusji o metei mitsva pochowanej w zasięgu wzroku cmentarza żydowskiego. Hakham Cwi mówi to wyraźnie, zezwalając na ponowne pochowanie dziecka [s. 37], podobnie jak Hatam Sofer, omawiając ponowne pochówku wiedeńskich ofiar epidemii cholery.

When people are buried enmeshed with each other in mass graves, as they are in Jedwabne, ths alone is an urgent reason for their reinterment. This imperative forms the central argument in the responsum of Rav Hai Gaon quoted early in this essay, and is included in the responsum of Hakam Tsevi. It is also the considered opinion of Nimmukei Yòsel who reminds us of the Talmud's structure against burying people upright like asses; of Noda bi - Yèhuda, and of R. Moshe Feinstein, who forbids the mixing of bones of different maim in a single grave, and who argues with great moral force that if there are only fragments of bones left, then these alone merit fu reinterment in the name of kavod. 

When Jews are buried in unconsecrated or gentile cemeteries, then they need to be reinterred. This is the view of Noda bi-Yèhuda (who is asked about a Jewish cemetery about to revert back into ownership by the municipality), Hakam Tsevi, and R. Feinstein. Maharam Shik permits the reinterment of an entire cemetery on these grounds when threatened by the building of a railway,73 and argues that the dispensation for reinterment may be extended to any Jewish cemetery anywhere (Israel was not yet a Jewish state) because there is always a danger of political appropriation of the land. While some of Jedwabne's victims are buried in the Jewish cemetery, most are not, and should be exhumed and reinterred. 

Kiedy ludzie są ze sobą grzebani w masowych grobach, tak jak w Jedwabnem, już tylko to jest pilnym powodem ich ponownego pochówku. Ten imperatyw stanowi centralny argument w responsum Rav Hai Gaona, cytowanym na początku tego eseju, i jest zawarty w responsum Hakama Cwi. Jest to również przemyślana opinia Nimmukei Yòsel, która przypomina nam strukturę Talmudu przeciwko grzebaniu ludzi pionowo jak osły; Noda bi-Yèhuda i R. Mosze Feinsteina, który zakazuje mieszania kości różnych kalek w jednym grobie i który argumentuje z wielką siłą moralną, że skoro pozostały tylko fragmenty kości, to te same zasługują na ponowne pochowanie w imieniu kawoda.

Kiedy Żydzi są chowani na nie konsekrowanych lub nie żydowskich cmentarzach, należy ich ponownie pochować. Takie jest zdanie Noda bi-Yèhuda (który jest pytany o cmentarz żydowski, który wkrótce zostanie ponownie własnością gminy), Hakam Cwi i R. Feinstein. Maharam Shik zezwala na ponowne pochowanie całego cmentarza na tych terenach, gdy grozi mu budowa linii kolejowej, i twierdzi, że zwolnienie z obowiązku ponownego pochówku może zostać rozszerzone na każdy cmentarz żydowski w dowolnym miejscu (Izrael nie był jeszcze państwem żydowskim), ponieważ zawsze istnieje niebezpieczeństwo politycznego zawłaszczenia ziemi. Podczas gdy część ofiar Jedwabnego jest pochowana na cmentarzu żydowskim, większość nie jest i powinna zostać ekshumowana i ponownie pochowana.

The idea of consecrating the mass graves in which Jedwabne's martyrs are buried, or extending the borders of the existing Jewish cemetery to accommodate them, is not acceptable because of the way they are buried: enmeshed with each other and with a statue of Lenin. 

Another factor halachically supportive of reinterment comes from the notion of bizayon-that it is offensive to metim that they remain in unsupervised burial grounds, and particularly when such grounds become pasture. This is certainly true for some of the burial pits of some of the martyrs in Jedwabne, and may be true of other deathcamp sites in Europe as well. The obligation to re enter under such circumstances is also supported by Rabbi Yitshak Ya'akov Weiss, who in the 1960's permitted reentering the entire Jewish cemetery of the Slovakian town of Nitra. Shivat Tsiyon  suggests that the basis for bizayon may not be kavod, but kalut rosh, essentially the notion of trivializing the dead. 

Nivvul and haredat ha-din, contrary to the intuitions of the Polish rabbis, are not factors in prohibiting exhumation and reinterment in [page 38] Jedwabne, both because twelve months have elapsed since the massacre, and because exhumation for the purpose of dignified reinterment, as we have seen from ShoYel u-Meshiv and his intellectual successors, can never be characterized as nivvul. 

Pomysł poświęcenia masowych grobów, w których chowani są męczennicy z Jedwabnego, czy też poszerzenie granic istniejącego cmentarza żydowskiego w celu ich przystosowania, jest nie do przyjęcia ze względu na sposób ich pochówku: splecionych ze sobą i z pomnikiem Lenina.

Innym czynnikiem halachicznie przemawiającym za ponownym pochówkiem jest koncepcja bizajonu - obraźliwe jest pozostawanie na cmentarzach bez nadzoru, a zwłaszcza gdy takie tereny stają się pastwiskami. Z pewnością odnosi się to do niektórych dołów grobowych niektórych męczenników w Jedwabnem, ale może też dotyczyć innych obozów śmierci w Europie. Obowiązek ponownego pochówku w takich okolicznościach popiera także rabin Yitshak Ya'akov Weiss, który w latach 60 zezwolił na ponowny pochówek całego żydowskiego cmentarza w słowackiej miejscowości Nitra. Shivat Tsiyon sugeruje, że podstawą bizajonu może nie być kavod, ale kalut rosh, zasadniczo idea trywializowania zmarłych. Nivvul i haredat ha-din, wbrew intuicji polskich rabinów, nie są czynnikami ukazującymi ekshumacji i ponownego pochówku w Jedwabnem, zarówno z powodu upłynięcia dwunastu miesięcy od masakry, jak i ekshumacji w celu godnego pochówku. , jak dowiadujemy się od ShoYel u-Meshiv i jego intelektualnych następców, nigdy nie może być określany jako nivvul.

In the course of reinterment, minor forensic procedures may be carried out by respectful scientists, according to R. Moses Feinstein. My own recommendation would require a knowledgeable rabbinic presence to supervise the halakhic side of such procedures. These procedures would need to be particularly sensitive to the 364th chapter of the Shulhan Arukh Yoreh DeYa, and to the protocol recommended by R. Moses Feinstein in his Igerot Moshe (Yoreh DeYa 1:246).  

Według R. Mosesa Feinsteina, w trakcie ponownego pochówku drobne procedury kryminalistyczne mogą być przeprowadzane przez szanowanych naukowców. Moje własne zalecenie wymagałoby obecności kompetentnego rabina do nadzorowania halachicznej strony takich procedur. Procedury te musiałyby być szczególnie wrażliwe na 364 rozdział Shulhan Arukh Yoreh DeYa oraz na protokół zalecany przez R. Mosesa Feinsteina w jego Igerot Moshe (Yoreh DeYa 1: 246).

An early presentation of this material to a pre-ordination class of the Boston summer Kolle! resulted in a disturbing question: Don't you think, a young man asked, that a dramatic reinterment ceremony either to Jedwabne's Jewish cemetery, or to Israel, closely monitored by the international media, would again unleash the fans of anti-Semitic hatred in Poland, putting whatever Jews are left there in danger? 

To which, to my own astonishment, I offered the following answer: "I hope you are wrong; but in the event you are right, what you are saying is that Polish Jewry today is in mortal danger. If this is the case, then in every instance in Jewish history where a Jewish community has been in mortal danger, in the end no amount of goodwill and clandestine negotiations with their prosecutor made an iota of difference. In the end they were all killed. If you are right, then Jews should leave Poland now. If you are right, then Jedwabne with reinterments or no Jedwabne reinterments, they will not leave Poland alive." 

Wczesna prezentacja tego materiału w klasie przygotowawczej do letniego Kolle w Bostonie wywołało niepokojące mnie pytanie: czy nie sądzi pan, zapytał młody człowiek, że dramatyczna ceremonia ponownego pochówku albo na cmentarzu żydowskim w Jedwabnem, albo w Izraelu, ściśle monitorowana przez międzynarodowe media, ponownie uwolniły by fanów antysemickiej nienawiści w Polsce, narażając wszystkich Żydów na niebezpieczeństwo?

Na co, ku mojemu własnemu zdziwieniu, udzieliłem następującej odpowiedzi: „Mam nadzieję, że się mylisz, ale jeśli masz rację, to mówisz, że polskie żydostwo jest dziś w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Jeśli tak jest, to w każdym takim przypadku w historii Żydów, gdzie społeczność żydowska była w śmiertelnym niebezpieczeństwie, ostatecznie żadna dobra wola i tajne negocjacje z prokuratorem nie przyniosły żadnej różnicy. W końcu wszyscy [w Jedwabnem] zostali zabici. Jeśli masz rację, to Żydzi powinni opuścić Polskę teraz. Jeśli masz rację, to z ponownym pochówkiem w Jedwabnem, albo bez ponownego pochówku w Jedwabnem, [Żydzi] nie wyjdą z Polski żywi."

The prayer Jews recite when remembering the dead ends with the words ``and may they rest in their reposing-places in peace" (veyanuhual mishkavom be-shalom J. Thoughtful people intoning this prayer for the victims of the Holocaust leave out this phrase, because by far the majority of the martyrs have no resting places. The seven tons of human ash left at Majdanek is a monument to the absence of graves.  

And even as they have no graves, for the most part, they had no funerals. Jedwabne, it seems to me, provides us with an opportunity to have a funeral for the Six Million.I cannot imagine that Polish leadership, given its new self-awareness and contrition, would not support in full such an event. 

That halaka would be for the most part supportive of the agendas of Physicians for Human Rights and the International Court almost goes without saying, given Judaism's own horrendous experiences with [page 39] genocide. Yet we could add that the obligation of establishing courts of law to practice and enforce justice is one of the seven so-called Noahide Laws that the Torah holds to be mandatory for gentiles. These courts are specifically meant to try violations of the Noahide laws themselves, one of which is the prohibition of murder. This means, of course, that the International Tribunal for War Crimes in The Hague is a halakhic desideratum of a very high order, and supporting it and those indispensable to its just and effective functioning constitutes, in no uncertain terms, supporting the values of the Torah.

Modląc się i wspominając wydarzenia kończące się śmiercią, Żydzi recytują słowa: „i niech spoczną w swoich miejscach spoczynku w pokoju” (veyanuhual mishkavom be-shalom). Rozważni ludzie intonując tę modlitwę za ofiary Holokaustu pomijają to zdanie, bo zdecydowanie większość męczenników nie ma miejsc spoczynku, siedem ton popiołu ludzkiego pozostawionego na Majdanku jest pomnikiem braku grobów.

A ponieważ nie mają grobów, przeważnie nie mieli pogrzebów, wydaje mi się, że Jedwabne daje nam niejako możliwość pogrzebu Sześciu Milionów. Nie wyobrażam sobie, żeby polskie władze, biorąc pod uwagę nową samoświadomość i skruchę, nie poparło w pełni takiego wydarzenia. Byłaby to w większości prawie oczywistym wsparciem dla programu “Lekarzy na rzecz Praw Człowieka” i Międzynarodowego Trybunału, biorąc pod uwagę przerażające doświadczenia judaizmu z ludobójstwem 

[str. 39]. Możemy także dodać, że obowiązek ustanowienia sądów w celu wykonywania i egzekwowania sprawiedliwości jest jednym z siedmiu tak zwanych Praw Noego, które według Tory są obowiązkowe dla Gojów. Sądy są specjalnie przeznaczone do egzekwowania i przestrzegania prawa, w tym jednego z siedmiu tzw. Praw Noachidów, którym jest zakaz morderstwa. Oznacza to oczywiście, że Międzynarodowy Trybunał do spraw Zbrodni Wojennych w Hadze jest halachicznym dezyderatem bardzo wysokiego rzędu, a popieranie go oraz tych niezbędnych do jego skutecznego funkcjonowania jest jednoznaczne z poparciem wartości Tory.

Rabbi Joseph Polak is Assistant Professor of Health Law at the Boston University School of Public Health, Hilel Rabbi at Boston University, and Chairman of the Halakha Committee of the Boston Bet Din.

JOINPASI.ORG